دو نوع ویتامین K اصلی وجود دارد . ویتامین K1 ( فیلوکینون ) که در سبزیجات به ویژه از نوع سبز برگ دار مانند اسفناج و کلم پیچ یافت می شود . ویتامین K2 ( مناکینون ) که به طور طبیعی در روده ایجاد می شود و مانند K1 عمل می كند .
ویتامین K در تنظیم لخته سازی خون و انعقاد خون نقش مهمی دارد . لخته شدن فرآیندی است که از خونریزی شدید داخلی و خارجی جلوگیری می کند .
بدن برای تولید پروتئین هایی که در روند لخته شدن موثرند ، به ویتامین K نیاز دارد . اگر دچار کمبود ویتامین K هستید ، بنابراین در بدن شما به اندازه کافی از این نوع پروتئین تولید نمی شود . علامت آشکار کمبود ویتامین K خونریزی بیش از حد است .
دانشمندان معتقدند که ویتامین K به رشد و سلامت استخوان ها کمک می کند ، البته بررسی رابطه بین این دو همچنان ادامه دارد .
کمبود ویتامین K در بزرگسالان نادر است ، زیرا بسیاری از غذاهایی که می خوریم حاوی مقادیر کافی K1 هستند و همچنین ویتامین K2 را بدن به تنهایی تولید می کند . به علاوه ، بدن در بازیافت ذخیره موجود ویتامین K مهارت دارد . با این وجود ، برخی شرایط خاص و برخی داروها می توانند در جذب و ایجاد ویتامین K اختلال ایجاد کنند و باعث کمبود آن شوند .
کمبود ویتامین K در نوزادان بسیار بیشتر است . این بیماری خونریزی ناشی از کمبود ویتامین K یا VKDB نامیده می شود .
✔ علائم کمبود ویتامین K
علامت اصلی کمبود ویتامین K خونریزی شدید است . خونریزی ممکن است در مناطقی غیر از محل بریدگی یا زخم اتفاق بیفتد . همچنین ممکن است خونریزی به علل زیر باشد :
1 . بدن فرد به آسانی دچار کبودی می شود
2 . خون مردگی زیر ناخن ها
3 . خونریزی غشاهای مخاطی داخلی بدن
4 . مدفوع سیاه و تیره ( تقریباً مانند قیر ) و خون آلود
پزشکان کمبود ویتامین K در نوزادان را به صورت های زیر بررسی می کنند :
1 . خونریزی ناحیه بند ناف
2 . خونریزی پوست ، بینی ، دستگاه گوارش یا سایر مناطق
3 . خونریزی آلت تناسلی در صورت ختنه شدن کودک
4 . خونریزی ناگهانی در مغز ، که بسیار خطرناک بوده و ممکن است منجر به مرگ شود
✔ علل کمبود ویتامین K
اگرچه کمبود ویتامین K در بزرگسالان نادر است ، اما افراد در شرایط زیر ، در معرض کمبود این ویتامین قرار می گیرند :
1 . در صورت مصرف داروهای ضد انعقاد کومارین مانند وارفارین که رقیق کننده خون است
2 . مصرف آنتی بیوتیک ها
3 . عدم جذب صحیح چربی در بدن ( بیماری سوء جذب چربی )
4 . عدم دریافت ویتامین K از مواد غذایی
داروهای ضد انعقاد کومارین در تولید پروتئین های موثر در لخته شدن خون ، تداخل ایجاد می کنند .
بعضی از آنتی بیوتیک ها باعث می شوند که بدن ویتامین K کمتری تولید کند . سایر آنتی بیوتیک ها ممکن است باعث تاثیر کمتر ویتامین K در بدن شوند .
ممکن است افرادی که دچار بیماری سوء جذب چربی ( اختلال در جذب مواد مغذی غذایی در دستگاه گوارش ) هستند از بیماری های زیر نیز رنج ببرند :
1 . بیماری سلیاک
2 . فیبروز سیستیک
3 . اختلال در روده یا مجاری صفراوی ( کبد و کیسه صفرا )
4 . بخشی از روده فرد برداشته شده باشد
نوزادان تازه متولد شده به دلایل مختلف در معرض خطر کمبود ویتامین K هستند :
1 . شیر مادر دارای ویتامین K بسیار کمی است
2 . ویتامین K از جفت مادر به نوزاد منتقل نمی شود
3 . کبد نوزاد تازه متولد شده به طور موثر از این ویتامین استفاده نمی کند
4 . روده نوزادان در چند روز اول زندگی خود ویتامین K2 تولید نمی کنند
✔ تشخیص کمبود ویتامین K
پزشک برای تشخیص کمبود ویتامین k در بدن شما ، باید در جریان سابقه پزشکی شما قرار گیرد . افراد در معرض خطر کسانی هستند که :
1 . از داروهای ضد انعقاد استفاده می کنند
2 . آنتی بیوتیک مصرف می کنند
3 . دارای بیماری سوء جذب چربی هستند
ممکن است پزشک از تست انعقاد خون به نام تست پروترومبین زمان ( PT ) استفاده کند تا ببیند کمبود ویتامین K باعث ایجاد علائم شما شده است یا خیر . این تست نوعی آزمایش خون است که مدت زمان لخته شدن خون را اندازه گیری می کند .
یک پرستار ، تکنسین آزمایشگاه یا متخصص بهداشت دیگر که در زمینه خون گیری آموزش دیده باشد ، با استفاده از یک سوزن کوچک نمونه برداری می کند . سپس آنها مواد شیمیایی را به نمونه اضافه می کنند تا ببینند چگونه واکنش نشان می دهد . لخته شدن خون معمولاً حدود 11 تا 13.5 ثانیه طول می کشد . اگر لخته شدن خون بیشتر طول بکشد ، پزشک کمبود ویتامین K را تشخیص می دهد .
آزمایشگاه همچنین ممکن است با اندازه گیری نسبت نرمال بین المللی ( INR ) به روش دیگری نتایج را بررسی کند . INR عددی استاندارد است که زمان مورد نیاز برای ایجاد لخته را محاسبه مى کند . INR طبیعی باید حدود 0.9 تا 1.1 باشد . برای فردی که داروی رقیق کننده خون مصرف می کند ، ممکن است حدود 2 تا 3.5 باشد .
✔ درمان کمبود ویتامین K
درمان کمبود ویتامین K داروی فیتونادیون است که همان ویتامین K1 است . بیشتر اوقات پزشکان آن را به عنوان داروی خوراکی تجویز می کنند . ممکن است پزشک آن را به صورت تزریقی تجویز کند . مقدار مصرف برای بزرگسالان از 1 تا 25 میلی گرم است .
پزشکان برای کسی که داروی ضد انعقادی مصرف می کند ، دوز فیتونادیون کمتری تجویز می کنند ، که معمولا این دوز در حدود 1 تا 10 میلی گرم است . دلیل آن جلوگیری از عوارض تداخل داروهای ضد انعقاد در تولید ویتامین K می باشد .
آكادمی اطفال آمریكا توصیه می كند نوزادان تازه متولد شده در هنگام تولد 0.5 تا 1 میلی گرم ویتامین K1 دریافت كنند . اگر مادر داروهای ضد انعقادی یا ضد تشنج مصرف کرده باشد ، دوز بالاتری ممکن است لازم باشد .
✔ نتایج کمبود ویتامین K
کمبود ویتامین K اگر در بزرگسالان درمان نشود می تواند منجر به خونریزی شدید و خطرناک شود . اما تقریباً در همه موارد ، کمبود ویتامین K قابل درمان است .
در نوزادانی که VKDB سریعاً شناسایی و درمان می شود ، مشکلی به وجود نمی آید . اما ، اگر خونریزی مغزی که به خونریزی داخل جمجمه معروف است ، طولانی شده و درمان نشود ، ممکن است باعث آسیب مغزی یا حتی از بین رفتن نوزاد شود .
✔ پیشگیری از کمبود ویتامین K
میزان مشخصی برای مصرف روزانه ویتامین K وجود ندارد . اما متخصصان تغذیه روزانه 120 میکرو گرم برای مردان و 90 میکرو گرم برای زنان را کافی می دانند . برخی از غذاها ، از جمله سبزیجات برگ دار ، دارای ویتامین K بسیار بالایی هستند و تمام نیازهای بدن را در یک وعده تامین می کنند .
یک نوبت تزریق ویتامین K در بدو تولد ، از بروز مشکل در نوزادان جلوگیری می کند .
افرادی که مبتلا به بیماری سوء جذب چربی هستند و همچنین افرادی که وارفارین و داروهای ضد انعقاد مشابه استفاده می کنند باید در مورد مصرف مکمل ویتامین K و کنترل سطح آن با پزشک خود مشورت کنند .