مترجم : مرضیه صائمی
بسیاری از افراد کلید داشتن ظاهر و احساس بهتر را تعادل در هورمون ها می دانند . روش‌های طبیعی زیادی برای ایجاد این تعادل وجود دارد اما داروها یا مکمل‌ها نیز در این مورد موثرند و فوایدی برای سلامتی نیز دارند . DHEA هم یک هورمون طبیعی و هم مکمل محبوبی است که می تواند بر سطوح هورمون های دیگر بدن تأثیر بگذارد .
✵ در این مقاله به بررسی تاثیر آن بر تراکم استخوان ، چربی بدن ، عملکرد جنسی و اصلاح برخی مشکلات هورمونی می پردازیم .
✔ DHEA چیست و چگونه کار می کند ؟
DHEA یا دهیدرو اپی آندروسترون ، هورمونی است که توسط بدن تولید می شود . مقداری از آن به هورمون های اصلی جنسی مردانه و زنانه تستوسترون و استروژن تبدیل می شوند . با توجه به اینکه DHEA به طور طبیعی تولید می شود ، برخی از مصرف آن به عنوان مکمل تعجب می کنند . دلیل اصلی این است که با افزایش سن سطح DHEA کاهش می یابد و کمبود آن با چندین بیماری نیز مرتبط است . در واقع ، تخمین زده می شود که DHEA تا 80 درصد در دوران بزرگسالی کاهش می یابد . میزان آن از حدود سی سالگی شروع به کاهش می‌کند . سطوح پایین DHEA با بیماری قلبی ، افسردگی و مرگ و میر مرتبط است .
✵ هنگامی که این هورمون را به صورت مکمل مصرف می کنید، سطح آن در بدن شما افزایش می یابد . مقداری از آن نیز به تستوسترون و استروژن تبدیل می شود . افزایش سطح این سه هورمون اثرات مختلفی ایجاد می کند که در ادامه به آن می پردازیم .
⁂ خلاصه
DHEA هورمون طبیعی است که به عنوان یک مکمل غذایی نیز در دسترس است . سطوح پایین آن با برخی بیماری ها مرتبط است و مصرف آن به عنوان مکمل باعث افزایش میزان این هورمون در بدن می شود .
✔ تراکم استخوان
سطوح پایین DHEA با کاهش تراکم استخوان که با افزایش سن پایین می آید ، مرتبط است . علاوه بر این ، افزایش خطر شکستگی استخوان نیز از تاثیرات کمبود این هورمون می باشد .
چندین مطالعه تاثیر DHEA بر بهبود تراکم استخوان در افراد مسن را بررسی کرده اند . برخی تحقیقات نشان می دهد که مصرف این مکمل برای یک تا دو سال ، تراکم استخوان را در زنان مسن و نه در مردان بهبود می بخشد . مطالعات دیگر مزیتی برای تراکم استخوان پس از مصرف مکمل DHEA مشاهده نکرده‌اند ، البته لازم به ذکر است که اکثر این مطالعات شش ماه یا کمتر به طول انجامید . ممکن است برای مشاهده تاثیر مصرف این مکمل بر بهبود تراکم استخوان ، زمان طولانی تری نیاز باشد .
⁂ خلاصه
سطوح پایین DHEA با تراکم استخوان کمتر و شکستگی استخوان همراه است . مکمل آن در طولانی مدت ممکن است تراکم استخوان را به خصوص در زنان مسن افزایش دهد .
✔ قدرت عضلات
به دلیل توانایی آن در افزایش سطح تستوسترون ، بسیاری بر این باورند که DHEA می تواند توده و قدرت عضلانی را افزایش دهد . اکثر تحقیقات نشان می دهد که مصرف مکمل های DHEA توده عضلانی را افزایش نمی دهد . این موضوع در بزرگسالان جوان ، میانسال و مسن در دوره های بین چهار هفته تا یک سال بررسی شده است . در مقابل، تعداد کمی از تحقیقات گزارش کرده اند که این مکمل قدرت و عملکرد فیزیکی را در افراد ضعیف ، مسن یا کسانی که بیماری های غدد فوق کلیوی دارند ، بهبود می بخشد . چندین مطالعه بهبود عملکرد فیزیکی در افراد مسن توسط این مکمل را رد می کند ، اما برخی دیگر افزایش قدرت جسمی را گزارش کردند . به طور کلی تعداد بررسی ها در خصوص عملکرد این مکمل بر قدرت عضلانی اندک می باشد . پس احتمالا این مکمل بر اندازه و قدرت عضله موثر نیست .
⁂ خلاصه
اگرچه مکمل‌های DHEA سطح تستوسترون را در بدن افزایش می دهند ، اما در افزایش اندازه یا قدرت عضلات موثر نیستند .
✔ چربی سوزی
اکثر تحقیقات نشان می دهد که DHEA در کاهش توده چربی موثر نیست . البته برخی شواهد دیگر نیز از تاثیر آن بر کاهش کمی توده چربی در مردان مسن یا بزرگسالان که مشکلات غدد آدرنال ( فوق کلیوی ) دارند خبر می دهند . مطالعه ای بر روی افرادی با بیماری های غدد فوق کلیوی نشان داد که DHEA توده چربی را در یک دوره چهار ماهه حدود %4 کاهش می دهد .
اثرات مکمل‌های استاندارد DHEA بر توده چربی چشمگیر نیست ، اما اثرات نوع دیگری از این هورمون امیدوار کننده تر می باشد .گزارش شده است که این شکل از مکمل که 7-Keto DHEA نام دارد باعث افزایش متابولیسم در مردان و زنان دارای اضافه وزن می شود . همچنین در طول یک برنامه ورزشی هشت هفته ای در بزرگسالان با اضافه وزن ، وزن بدن و توده چربی پس از مصرف مکمل های 7-Keto DHEA در مقایسه با دارونما سه برابر بیشتر کاهش یافت . در این مطالعه ، افرادی که این مکمل را مصرف کردند ، حدود 6.4 پوند ( 2.9 کیلوگرم ) از وزن و 1.8 درصد چربی بدن را از دست دادند . اما در افرادی که دارونما استفاده کردند ، تنها 2.2 پوند ( 1 کیلوگرم ) و 0.6 درصد چربی بدن کاهش یافت . بنابراین تحقیقات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است ،
⁂ خلاصه
اکثر تحقیقات نشان می دهد که مکمل های استاندارد DHEA معمولا برای کاهش چربی موثر نیستند . البته شکل متفاوتی از این هورمون به نام 7-Keto DHEA ممکن است در کمک به کاهش چربی موثرتر باشد .
✔ افسردگی
رابطه بین DHEA و افسردگی پیچیده است . برخی از تحقیقات در زنان در آستانه یائسگی نشان داد که زنان مبتلا به افسردگی سطوح بالاتری از این هورمون نسبت به زنان دیگران داشتند . با این حال ، برخی از افراد مبتلا به افسردگی شدید نسبت به افرادی با افسردگی خفیف تر ، سطح DHEA کمتری دارند . رابطه بین میزان DHEA و افسردگی مشخص نیست .
محققان در مورد بهبود علائم افسردگی با مصرف مکمل DHEA مطالعاتی انجام داده اند . برخی تحقیقات نشان می دهد که این مکمل به ویژه در افراد مبتلا به افسردگی خفیف یا کسانی که به درمان عادی پاسخ نمی دهند ، به درمان افسردگی کمک می کند . مطالعات دیگر هیچ بهبودی در عملکرد ذهنی یا نمره افسردگی در بزرگسالان سالم ، میانسال و مسن نشان نداده است . برخی از محققان حتی در مورد استفاده از آن هشدار می دهند ، زیرا سطوح بالاتر DHEA در بدن با افزایش علائم افسردگی در زنان میانسال مرتبط است . به طور کلی، قبل از استفاده از DHEA برای درمان افسردگی ، مطالعات بیشتری مورد نیاز است .
⁂ خلاصه
ممکن است بین سطوح DHEA در بدن و افسردگی رابطه وجود داشته باشد ، اما مصرف آن برای مبارزه با افسردگی تا زمانی که اطلاعات بیشتری در دسترس نباشد ، توصیه نمی شود.
✔ باروری و عملکرد جنسی ،
تعجبی ندارد اگر بگوییم مکملی که بر هورمون های جنسی مردانه و زنانه تأثیر می گذارد بر عملکرد جنسی نیز تأثیر دارد . مکمل‌های DHEA عملکرد تخمدان‌ها را در زنان مبتلا به ناباروری بهبود بخشیده است . این مکمل میزان موفقیت لقاح آزمایشگاهی ( IVF ) در 25 زن با مشکلات باروری را افزایش داد . این زنان قبل و بعد از مصرف DHEA تحت IVF قرار گرفتند . پس از استفاده تخمک های بیشتری در بدن آنها تولید و درصد بیشتری از تخمک ها بارور شدند ، %67 در مقابل %39 قبل از مصرف .
مطالعه دیگری نشان داد که 23 درصد از زنانی که مکمل‌های DHEA را در طول IVF مصرف کردند ، صاحب فرزند شده اند . این میزان در گروه کنترل 4 درصد گزارش شده است .علاوه بر این ، چندین مطالعه نشان داده اند که این مکمل ها میل و عملکرد جنسی را در مردان و زنان افزایش می دهد . البته بیشترین تاثیر آن در افرادی با اختلال عملکرد جنسی مشاهده شد . اغلب هیچ تغییری در افراد بدون مشکلات جنسی با مصرف این مکمل دیده نمی شود .
⁂ خلاصه
مکمل‌های DHEA ممکن است جنبه‌های مختلفی از عملکرد جنسی ، از جمله میل جنسی و باروری را در زنان بهبود بخشد . این تاثیرات در درجه اول در افرادی که عملکرد جنسی ضعیفی دارند مشاهده شده است .
✔ بیماری های غدد فوق کلیوی
غدد فوق کلیوی که در بالای کلیه ها قرار دارند ، یکی از تولیدکنندگان اصلی DHEA هستند . برخی از افراد دچار بیماری نارسایی آدرنال هستند که در آن غدد فوق کلیوی قادر به تولید مقادیر طبیعی هورمون نیستند . اختلال در این هورمون ها باعث ایجاد خستگی ، ضعف و تغییرات فشار خون می شود . حتی پیشرفت آن ممکن است باعث مرگ بیمار شود .
مکمل های DHEA به عنوان راهی برای درمان علائم نارسایی آدرنال مورد بررسی قرار گرفته اند . برخی تحقیقات نشان می دهد که ممکن است کیفیت زندگی این افراد را بهبود بخشد . در زنان مبتلا به نارسایی آدرنال ، DHEA باعث کاهش احساس اضطراب و افسردگی و همچنین بهبود کلی سلامت و رضایت جنسی شد . اگر از نارسایی آدرنال یا سایر مشکلات آن رنج می برید ، در خصوص تاثیر مکمل های DHEA بر این بیماری از پزشک متخصص مشاوره بگیرید .
⁂ خلاصه
DHEA به طور طبیعی توسط غدد فوق کلیوی تولید می شود . افراد مبتلا به مشکلات غدد فوق کلیوی ممکن است با مصرف این مکمل زندگی بهتری را تجربه کنند .
✔ میزان مصرف و عوارض جانبی
در حالی که مصرف دوزهای 10 تا 500 میلی گرم گزارش شده است ، اما دوز معمول آن 25 تا 50 میلی گرم در روز می باشد . با توجه به بازه زمانی ، دوز 50 میلی گرم در روز به مدت یک سال و 25 میلی گرم در روز به مدت دو سال به طور ایمن استفاده شده است . به طور کلی ، مکمل‌های DHEA تا دو سال بدون عوارض جانبی شدید در مطالعات مورد استفاده قرار گرفته‌اند . عوارض جانبی جزئی آن شامل افزایش چربی پوست ، آکنه و افزایش رشد مو در زیر بغل و ناحیه شرمگاهی بوده است .
مکمل های DHEA نباید توسط افراد مبتلا به سرطان هایی که تحت تأثیر هورمونهای جنسی قرار دارند مصرف شود. بنابراین قبل از شروع مصرف مکمل DHEA با پزشک صحبت کنید .
⁂ خلاصه
دوز معمول این مکمل 25 تا 50 میلی گرم در روز است . این دوز تا دو سال بدون عوارض جانبی شدید به طور ایمن استفاده شده است . با این حال ، قبل از استفاده از این مکمل باید با پزشک خود صحبت کنید .
✔ نتیجه گیری
اثرات مفید مکمل DHEA ، در درجه اول در افرادی که سطح DHEA پایین یا شرایط سلامتی خاصی داشتند دیده شده است . مصرف این مکمل برای افراد جوان و سالم ضروری نیست زیرا این هورمون به طور طبیعی در بدن تولید می شود و لزوماً مقدار بیشتر آن بهتر نیست . با این حال ، مکمل DHEA ممکن است برای برخی از افراد ، به ویژه بزرگسالان مسن و کسانی که مشکلات غدد فوق کلیوی ، جنسی یا باروری دارند ، مفید باشد . حتما قبل از شروع مصرف این مکمل با پزشک خود مشورت کنید .